Si no por kambia mente di hulanda, lo no tin igualdat den Boneiru nobo



Boeli van Leeuwen

E outor Kurasoleño Boeli van Leeuwen a yega di bisa: ‘Ora Hulanda ta kuminsá hunga ahedres ku nos, nos ta hunga dam ku nan. Anto e ora ei nos semper ta gana’.

Wél, si nos no por haña manera pa kambia Hulanda su mente alsnog, e biaha aki nos lo haña un sapatu seku seku, es desir nos ta bai pèrdè.

Nos ta bai pèrdè den e aspekto humano. E Laso Direkto por a bira kuminsamentu di un relashon nobo entre e hende Hulandes-Europeo i e hende Hulandes-Karibeño. Pero esei no a keda materialisá den e último akuerdo ku Hulanda. Al kontrario, ku firmamentu di e último lista di desishon dia 20 di novèmber 2008 e relashon aktual amargo di amor i odio a keda reforsá un biaha mas. E dia ei Boneiru mes a yuda Hulanda sera nos bèk den Statüt, sabiendo ku esei ta nifiká desigualdat entre e ser humano Boneriano i e ser humano Hulandes-Europeo.

E dia skur ei den historia di Boneiru, Hulanda tambe a pèrdè. Kon por ta otro? Ora un ta hunga ahedres i e otro ta hunga dam, tur dos mester pèrdè. E relashon di amor i odio por a ser transformá den unu di hustisia i union, pero e chèns ei a bai pèrdí (a ménos ku ainda nos por logra konvensé Hulanda pa kambia e último akuerdo di 20 di novèmber 2008).


Dia 14 di dezèmber 2008 Komishon pro Hustisia a organisá un Manifestashon den Parke Wilhelmina banda di e Banki di Igualdat i Rekonsiliashon den forma di un Konferensia di Mesa Rondó alternativa. A dialogá públikamente riba e tema di ‘Desigualdat den Boneiru Nobo’. Voz di Boneiru a transmití e diálogo bibu i direkto. Riba e foto d.r.p.d. Sr. Rafael Santana, moderador (Komi-shon pro Hustisia), Sr. Eugène Godfried representando Kòrsou (direktor di ‘Plataforma Reforma Agrario’, Pader Rudy Lampe representando Aruba (miembro di Staten di Aruba) i Michiel Bijkerk, representando Boneiru (Komishon pro Hustisia).
Foto: Luz Santana

Hulanda tambe a pèrdè

Kisas Hulanda ta pensa awor: ‘Anto kiko?’ Pasobra di un punto di bista kòrtiku, e sistema akordá ta barata i ta duna Hulanda hopi poder pa gobèrná Boneiru na su manera. Pues Hulanda ta kere ku nan a gana. Pero nan ta kiboká. Si bo no ta gana kurasón di un hende, bo no a gana nada. P’esei Hulanda su ‘viktoria barata’ ta unu fiktisio. Si nan no ta kambia e akuerdo alsnog pa trese igualdat, nan lo mira ku tempu ku nan a kometé un eror.

No ta intenshon di ARCO pa usa palabra duru. Tira kulpa i palabra duru no ta solushoná problema. Pero nos ta obligá pa sikiera un biaha bisa presis kiko a pasa pa tur hende komprondé. E lokual ku Boneiru a firma na Hulanda dia 20 di novèmber 2008 ta un sistema di ‘apartheid na distansha’. Kòrda bon, Boneiru mes a firm’é! Nos mes a disidí di schuif nos dignidat un banda. Nos a hasi’é pa miedu i un par di kos material. Pues, si nos kier tira kulpa, nos mester duna Hulanda mesun tantu kulpa ku nos mes. Tantu Hulanda komo Boneiru a faya.

Hulanda komo partner mas grandi, mas mundano i mas pudiente mester a sa mihó. Nan mester a komprondé ku e prinsipio di igualdat di nan propio Konstitushon—asta promé artíkulo di nan Grondwet!—, no por wòrdu violá. Pero, nan a viol’é tòg, hinkando un artíkulo den Statüt ku ta hasi’é posibel pa hasi distinshon esensial, es desir, distinshon grandi, entre e ser humano bibando na Hulanda i e ser humano bibando na Boneiru.

Hulanda mester a komprondé ku e úniko palabra Hulandes ku a penetrá den tur idioma rònt mundu ta ‘apartheid’, anto ku nan mester a evitá di tur manera ku e mancha ei lo por a sigui plama. Pero nan a lag’é plama tòg. Ta p’esei dia 20 di novèmber 2008 ta un dia skur den historia di Hulanda tambe. Ta p’esei Hulanda tambe a pèrdè.

Kobardia di Boneiru

Di otro banda nos mester wak den spil. Si Hulanda ta trata nos komo ‘mitar hende’, ta keda na nos pa nos aktuá komo ‘hende digno, kompleto i sigur di su mes’. Nos no a hasi esei. Ku wowo hanchu habrí delegashon di Boneiru a akseptá e sistema di ‘apartheid na distansha’ ku Hulanda a prepará pa nos kuidadosamente.

Un tiki preshon di Hulanda tabata sufisiente pa nos sukumbí i firma algu ku humanamente no ta defendibel. Sugerensia di Sr. Michiel Bijkerk pa wanta un ratu i envolví Komishon Europeo a keda rechasá sin hopi konsiderashon. Den un purá i bou di preshon Boneiru a firma, bendiendo dignidat di pueblo i di nan mes.

UPB usando tur sorto di ‘spin’ awor

Naturalmente, UPB ta defend’é awor. Ta nan mes a firm’é. Pero lo no dura hopi pa e pueblo komprondé kiko a pasa di bèrdat. Loke a pasa—ta duel nos di bisele – ta kobardia. Hulanda su arogansia tabata mes grandi ku nos kobardia. Ta p’esei dia 20 di novèmber 2008 ta un dia skur den historia di Boneiru. I ta p’esei Boneiru a pèrdè. Úniko speransa awor ta pa nos konvensé Parlamento Hulandes pa kita e mancha ei. Ban spera.

Ta p ései nos mester ta habrí awor i stòp di hunga wega. Si bo kier logra algu ku Hulanda, bo no mester hunga dam ora nan ta hunga ahedres. Bo mester papia ku nan na nan manera. Ora bo ta negoshá ku Hulanda, bo mester ta kla i franko for di kuminsamentu. Nan mester sa delantá kiko ta bo ‘breekpunt’, anto bo no mester desviá for di bo ‘breekpunt’ tampoko. Dignidat di nos pueblo mester tabata nos ‘breekpunt’, pero Hulanda a sinti mesora ku nos no tabata serio den esei. Anto p’esei tabata asina fásil pa nan pasa e fast-ball di apartheid pa nos i bèrguensa pa nos i pa nan mes tambe.

Komishon pro Hustisia

Pa splika bon kla kiko realmente a sosodé, Komishon pro Hustisia a traha algun bòrchi pa tapa teksto di artíkulo 1 di Grondwet Hulandes riba e Banki di Igualdat i Rekonsiliashon. Riba e bòrchi nos a pone teksto di e realidat aktual:

‘TUR HENDE NA TERI-TORIO HULANDES (DI BES) TA HAÑA UN TRATO DESIGUAL DEN KASONAN IGUAL’.

Pues nèt kontrario na art. 1 di Grondwet Hulandes. Sin e bòrchinan aki, e Banki ta duna un idea eróneo. Pasobra lo no tin igualdat por lo pronto. Lo no tin rekonsiliashon tampoko por lo pronto.

Nos ta spera ku gobièrnu lo duna pèrmit pa laga e Banki para kaminda e ta aworaki, pa dos motibu: pa ekspresá realidat di e deal aktual i pa keda komo speransa ku den futuru nos por kita e bòrchinan, ora tur siudadano di Antia i Aruba a logra rekonosementu komo ser humano igual den un Reino Hulandes Nobo i Uní.

Kiko awor?

Tantu Hulanda komo Boneiru a hasi fout. Kometé eror ta humano. Por lo pronto e deal ta un hecho kumplí. Nos mester wak dilanti. Kon nos por drecha e fout? Kiko nos por hasi pa sigui bai dilanti?

Pa kontestá e preguntanan aki, mester opservá na promé lugar ku e deal ku Hulanda sigur tin su puntonan positivo tambe. No ta asina ku tur kos ta malu. Pa e kosnan positivo aki nos mester gradisí Hulanda i nos delegashon. ‘Count your blessings, not your losses’, nan ta bisa na Ingles. I asina e ta. Pero esei no ta nifiká ku nos mester keda sin drecha e fout!

Na promé lugar, Komishon pro Hustisia lo tuma kontakto ku Parlamento Hulandes i Komishon Europeo pa wak si por drecha e fout ainda a korto plaso.

Pero asta si Komishon pro Hustisia por logra esei, esei no ta kita ku, segun ARCO, mester lanta un partido kompletamente nobo. Un partido ku karanan nobo i hóben. No ta nada si algun hende di mas edat tuma liderato pa lant’é, pero nan mester keda pa algun aña so pa guia e hóbennan ku mester bira e lidernan di e partido nobo aki.

Un partido ku lo inkluí tur hende ku ta biba na Boneiru, tantu Boneriano komo Latino-, Hulandes- i Merikanonan. Un partido desidido pa drecha e fout ku UPB a kometé. Un partido habrí ku ta ekstendé su man pa Hulanda, pero bou di kondishon no-negoshabel di igualdat.