Stòp di ziku, tur hende riku!



Naturalmente, e palabra ‘ziku’ no ta eksistí. Ta un invento di nos, pasobra e tin ku reim ku ‘riku’. Esaki nos yama un ‘neologismo’, un palabra nobo di Papiamentu. Tum’é òf rechas’é. Loke nos kier ekspresá ta algu ku ta referí na un lema lansá na Hulanda dor di e asina yamá ‘Simplisties Verbond’. Nan a bin ku e lema: ‘Geen gezijk, iedereen rijk’.

Nos sí ta serio
Pero loke a kuminsá ku un ‘joke’ a bira serio. Mundu a lucha ku e kestion ekonómiko pa mas ku dos siglo kaba sin por a haña un solushon hustu. Mirando e inhustisia flagrante di e sistema kapitalista, hendenan manera Karl Marx a krea e sistema soshalista. Durante siglo 20 a eksperimentá ku e sistema aki ampliamente. A resultá ku e no ta sirbi tampoko. En bes di un grupito riku i e sobrá pober (manera den kapitalismo), resultado di soshalismo tabata ku tur hende a bira pober. Ademas, mester a oprimí e pueblo pa mantené tur hende pober tambe (manera na Cuba).

Tene nan pober, sino bo ta pèrdè nan
Ya durante e tempu ku soshalismo tabata fuerte, sierto hende a ripará ku algu no ta klòp ku soshalismo. Por ehèmpel, un polítiko kapitalista na Hulanda e tempu ayá, Sr. Toxopeus, a bisa Joop den Uyl (PvdA): ‘Si, Joop, duna abo e trahadónan un outo numa. Una bes nan tin unu, nan lo vota pa mi’.

Motibu tras di esaki ta lo siguiente. Mientras ku kapitalismo ta basá riba ‘harangan-heid’ (otro neologismo), soshalismo ta basá riba envidia. Ta p’esei lidernan soshalista i tambe lidernan sindikal no kier pa hende haña kapital, pasobra asina nan tin kapital, nan no ta soshalista mas.

Guera kònstant entre kapital i labor
Asina ta ku kapital ku labor semper ta bringando otro pa plaka i poder. Nos a mir’é durante siglo 20 rònt mundu. Úniko kos bon tabata ku nan tabata tene otro un tiki den balansa. Despues di kòlapso di e Muraya di Berlin, kapitalismo a kuminsá selebrá su viktoria sin miserikordia

Tur hende riku
Kiko nos kier men ku ‘Stòp di ziku, tur hende riku’. No ta posibel pa tur hende haña mesun tantu sèn. E soshalistanan a purba esei. E no a logra. Pues nos no kier ripití un eksperimento ku a faya kaba. Nos ta laga esei pa partido PDB i otro partidonan ‘Soshal-Demókrata’ (pero en realidat soshalista). Nos ta sigui e ideanan di Louis Kelso. E ekonomista aki a krea un sistema pa duna tur hende poder ekonómiko (tur hende por haña sikiera un tiki kapital).

Den edishon di luna pasá nos a proponé e sistema aki pa WEB N.V., pero ni Fedebon, ni e trahadónan no a reakshoná. Ta parse ku nan no kier tin kapital?? Straño!