Chavez heredero di fidel?



Fidel a retirá
19 di Febrüari Fidel Castro Ruz (di 81 aña) a partisipá ku lo e no pone su mes re-eligibel pa presidensia di Cuba mas.
Pa loke ta e último parti di siglo pasá bo por bisa ku Fidel Castro, riba e plataforma di polítikonan mundial, na su manera, a sobrebibí hopi di su kontemporáneonan manera Eisenhower di Merka i Krushchev di Union Soviétiko.

Dia 24 di e mesun luna (febrüari) Asamblea Nashonal ta nombra ruman di Fidel, Raúl di 76 aña komo presidente. Esaki a bira, pa Cuba, e promé transishon formal di poder for di dia di triunfo di nan revolushon na 1959. Pa e echo ei só kaba e ta algu grandi pa e isla aki den Karibe ku for di su deskubrimentu te ku awe su pueblo no por a gosa di muchu bibensia di un sistema berdaderamente demokrátiko.

Un mal deal?

E echo ku Raúl tambe tin un edat avansá ta pone ku spekulashon ta sigui kiko lo sosodé aki 5 aña ora Raúl su tèrmino kaba. Pa e ora ei e balansa di poder entre e revolushonarionan di promé ora i e lidernan mas yòn na Cuba por a kambia na fabor di e últimonan pa asina subi e chèns pa un transishon pa un era post-Castro. Pa awor, stabilidat ta e ekspektativa, i Fidel ta keda ku e speransa firme ku su suseshon lo ta un ordená i ku sierto frutanan di su revolushon lo keda preservá.

Tin ta teoretisá ku e Cubano no ke demokrasia. Esaki pasobra Cuba su historia polítiko moderno, pa normanan oksidental ta un tiki trágiko. Pa promé: Cuba a keda un kolonia di Spaña muchu mas largu ku otro nashonnan Sur- i Sentro Merikano. Pa despues el a bin kai bou di un tipo di neo-kolonialismo Merikano, kombiná ku un andanada di koudillo korupto.

Por último, Komunismo Kubano tabata un produkto di un revolushon nashonal. No un kos imponé di pafó manera na Europa Oriental. Aki mester apuntá ku tin historiadó ta kere lo kontrario.

Astusia briante di Fidel a pone ku 20 aña despues di fin di “Guera Friu” i “morto” di su spònser Union Soviétiko te ainda “Komunismo Kubano” ta “alive and kicking”, ounke aworakí ku yudansa di Hugo Chávez su Venezuela i un era nobo di sentimentunan “anti-Merikano” na mundu.

Al fin i al kabo bo por bisa ku despues di 48 aña di komunismo na Cuba e kosecha, “overall” pa e pueblo tabata un mal “deal”. Bou di e poblashon tin un deskontentu enorme, pero esaki no kier men outomátikamente ku nan lo pusha e “clan” di Castronan afó!!! Pa mala suerte di ta un isla, Kubanonan no konosé un tradishon demokrátiko manera otro paisnan na kontinente Merikano.

Kambio? Ki dia?


Dos-tèrsio di e poblashon Kubano no konosé niun otro lider ku ta Fidel. Tin hopi Kubano ke kambio i ni maske aworakí nan ta pober, nan ta stima pas, i si e susesornan di Fidel logra drecha nan ekonomia i baha man ku e represhon ku tin aworakí, e Kubano por bien konsentí den e manera ku nan ta ser goberná mas largu ku nos tur ta kere. Chávez na su manera ta pone su granito pa trata di logra esaki.

Supsidio di Venezuela

Venezuela ta pagando ku kasi 100 mil bari di petroli pa dia un kontingente di 20 mil dòkter, entrenadó den deporte i speshalistanan den seguridat. Segun un buki di Germán Sánchez, embahador di Cuba na Caracas na 2007 un total di 1.5 mil mion dòler.

Na Cienfuegos Chávez a inougurá, huntu ku Naomi Campbell un refineria di petroli. Ku ayudo di Chávez a repartí 52 mion lampi “energy saver” pa ekonomisá riba uzo di energia i Venezuela huntu ku krédito Chines a sòru ku falta di elektrisidat ta muchu ménos ku ántes tabata e kaso. Tambe Venezuela ta proveendo Cuba ku Internet banda anchu.

Chávez por remplasá Castro?
Un kos ta sigur Castro su retiro ta laga mas espasio habrí riba e tarima polítiko latino Merikano pa un otro lider regional representá e “hard line” iskierda. Den esaki Hugo Chávez ta mas ku “willing” di bisti e mantel ei. E mes a yama su mes e siguiente Fidel kaba.

Awor ku Castro a retirá, Hugo Chávez ta tuma e batuta over di e iskierdista di mas influensha di Merka Latino.Loke Chávez no tin ta e historial di Castro pero e tin míles di mion di petro-dòler pa gana kurason i mente di otronan. Manera aworakí ta e kaso ku Argentina ku ta buskando desesperadamente energia pa nan por sobrebibí e invierno benidero ku ta kuminsá Mei benidero na e parti sur di mundu debí na e no-kumplimentu di un akuerdo di parti di Bolivia pa suministrá gas.
I por último Chávez lo keda un agente iritante pa influensia Merikano den e region Latino Merikano.

Mas ku buya diplomátiko
Chávez su ròl komo lider di ekstremo iskierda na Latino Amérika lo bai mas leu ku solamente buya diplomátiko. Atrobe, Venezuela ya ta mandando míles di mion di dòler pa paisnan manera Argentina, kaminda el a kumpra bono na un ekiva-
lente di 5.6 mil mion di dòler, un transak-
shon ku Teodoro Petkoff (http://en.wikipedia.org/wiki/Teodoro_Petkoff) di Venezuela a titulá “El robo del Siglo” (http://buscador.lanacion.com.ar/Nota.asp?nota_id=992212&high=Negociados),

Bolivia, Ecuador i Nicaragua.
Kuantu influensia el a kumpra ku tur esaki niun hende sa, pero ku su chèkbuk (http://buscador.lanacion.com.ar/Nota.asp?nota_id=990867&high=reflota) ta dun’é influensia ta sigur.

Den sierto manera Chávez ta parse ménos efektivo kontra Merka ku Castro. Chàvez ta pèrdiendo popularidat na kas. Tambe Chàvez no tin e kredensialnan i imágen di revolushonario ku Castro sí tin den sierto gremionan popular na Latino Amérika.
E faktor mas importante kontra Chávez ta ku simplemente nos ta bibando den un otro era. Esaki no ta añanan ‘60 más. Tin biaha, den su speechnan e ta mustra manera Chávez ta biba 50 aña atrasá. Probablemente su tragedia lo ta ku kiko ku e hasi lo e keda un Fidel segunda mano.
Loke tantu Cuba komo Chávez mester realisá ku al final tin tiki diferensia entre sosialismo i kapitalismo pa e hòmber komun riba kaya.

Ámbos sistema ta dependé di Un sistema di salario komo e manera primario ku mayoria di e poblashon ta gana nan entrada. Ámbos sistema ta konsentrá pro-pietarionan di faktor di produkshon den man di un par di individuo selekto.
Kapitalismo den man di un grupo chikí di élite den sektor privá i den Sosialismo e ta ser konsentrá den un grupito burókrata elitario. Ámbos sistema (ni maske e retórika ta grita otro) ta mira e trahadó individual komun, meramente komo
algu fásilmente desechabel ora e ta gastá, su gastu subi di mas, òf si un alternativa rasonabel i efisiente presentá na horizonte (por ehèmpel eksportando labor pa un pais mas barata).

Power follows property


Den desesperashon pa fayo di un di e dos sistemanan, e votadó ta switch pa e otro sistema. Poko ta realisá ku e problema básiko no ta honestidat òf korupshon di e hendenan ku ta rùn e sistema, ni bentahanan di un sistema riba e otro, pero e “echo” ku den niun di dos sistema e hòmber komun ta ser duná poder efektivo den forma di ta propietario di e faktor di produkshon.

Un estadista Merikano, Daniel Webster a yega di bisa “power naturally and necessarily follows property”. Tantu Kapitalismo komo sosialismo ta laga e hòmber komun sin poder, pasobra e tin falta di ta propietario di e faktor di produkshon den su komunidat.

Fenónemo Chavez
Pa bai bèk riba e fenómeno Chávez, por bisa ku e no tin ni e karisma ni e status kasi mítiko di Castro. Pero Chávez tin loke Fidel nunka tabata tin ku ta míles di miónes di dòler ku kua hopi biaha a slùip drenta korupshon na eskala grandi (http://buscador.lanacion.com.ar/Nota.asp?nota_id=992212&high=Negociados). Aserka ta bin ku Cuba ta yuda Chávez ku un aparato di spia zetá i Rusia ta abastes’é ku arma. Ounke mester bisa ku su gastamentu riba arma ta un di esnan mas abou den Latino Amérika, mirá for di e porsentahe gastá riba armamentu di su Produkto Brutu Nashonal. Venezuela ta gasta solamente 1.2% di su produkto brutu nashonal kompará ku su bisiña Colombia ku ta gasta 4.3% i su “sparing partner” Merka ku ta gastando kasi 4% di su produkto brutu interno, fuente: globalsecurity.org

E relashon personal Chavez-Castro

Entre 1999 i 2004, e promé periodo di Chávez su presidensia, el a reuní 15 biaha ku Castro, un kantidat remarkabel pa dos mandatario. Fanatismo di Chávez pa ku Castro a ser seyá ora djis despues ku el a sali for di prizòn, un kastigu pa motibu di e “coup” ku a faya na 1992, Fidel a risibi é ku tur honor na Cuba. E tempu ei el a reuní pa un par di dia intensivamente ku Fidel Castro.

Pa ámbos hòmber e relashon ta parse tantu genuino komo práktiko. Pa Chávez, Fidel Castro ta fuente klave pa guia polítiko, i pa Castro, Chávez ta un aliado i disípulo ku hopi plaka (den 2006-7 Chávez a furni Cuba ku 2.8 mil mion dòler na diferente tipo di yudansa).

Ecuador vs. Colombia


Entre otro e problema fronteriso resién entre Ecuador ta birando un “tour de force” i iritashon pa Merka. Aki tin di bai mira ken lo por saka bentaha polítiko for di e insidente i gana alma den Latino Amérika. Fidel, tras di kortina lo tin un “dikke vinger in de pap” pa loke ta aktuashon di Chávez.

Na e otro un banda, último tempu Merka su strategia di solamente ekstendé e tratado di komersio preferensial ku solamente 10 luna, kada bes, ku Colombia, Perú, Ecuador i Bolivia ta kousante di hopi iritashon serka e paisnan ei i ta pushando e paisnan aki ku eksepshon di Colombia mas i mas den direkshon di Chávez (http://www.nytimes.com/).

Pa loke ta Chávez su influensia regional, esaki por ser afektá negativamente pa e problemanan surgiendo di e manera ku e ta “run” su ekonomia, ku a sòru pa entre otro skarsedat di kuminda. Pero na e otro un banda, tanten ku preis di petroli keda haltu, Chávez lo keda na poder ku mayoria di su ambishonnan intakto. Indudablemente lo e trata di influensiá eventonan na Cuba, manera e ta purbando tambe, den otro paisnan Latino Merikano. Último 2 aña Venezuela a bin ta barka
100 mil barí di petroli pa dia pa Cuba, i diferente otro tipo di ayudo (total 2.8 mil mion). E ayudo a ‘boost’ e ekonomia di Cuba di tal manera ku e kresementu di su Produkto Bruto Interno (PBI) tabata entre 6 i 10%, tanten e kresementu promedio na Merka Latino tabata alrededor di 5% den e mesun temporada.
Chávez su influensia riba Cuba mes por lo pronto lo keda un “vraagteken” grandi. Si su boka grandi kousa iritashon serka e lidernan nobo di Cuba, Chávez por “trigger” kambio ekonómiko aselerá, ku hopi tin gana di mira, pa asina trata di mengua e dependensia riba ayudo Venezolano.

Skirbí pa Lucien Feneta. mart 2008