DIALOGO POLITIKO, un mester den demokrasia



Evolushon di e parti soshal di e ser humano
Na entrada di e milenio nobo, nos por konstatá ku e base riba kua “konbibensia humano” ta fundá ta bastante frágil.

Motibunan prinsipal pakiko e fundeshi ta frágil ta: ku tin 3 tendensia humano dominante ku, kombiná, na e momentu aki, no ta trahando na benefisio di e mayoria di e rasa humano.
Nan ta:

  • Un sistema soshal “oksidental”, ku den práktika, a bin resultá, di ta basá riba ideanan tantu polítiko, ekonó-miko komo kulturalmente agotá. Pa kolmo sobrá di mundu ta purbando masalmente di imitá e sistema aki (den sierto region - Irak i Afganistán, por ehèmpel -, e ta asta ser fòrsá riba nan),
  • kombiná ku un ekonomia di merkado, di awendia, ku ta den un fase transnashonalkapitalista (popularmente yamá globalisashon),
  • kombiná ku un demokrasia burgues ku den su fase evolushonario ku e ta, tin demasiado rasgo di plutokrásia (NB ‘plutokrásia’ ta un sistema di goberná kaminda tin un influensha desekilibrá den tumamentu di desishon na fabor di esnan ku tin e fuentenan di krea rikesa. Den un sosiedat plutokrátiko e grado di “desigualdat ekonómiko” ta grandi, kombiná ku un nivel di “mobilidat soshal” abou (http://es.wikipedia.org/wiki/Movilidad_social)).(Burguesia (http://es.wikipedia.org/wiki/Burguesia). ‘Burguesie’ ta e grupo soshal ku por ser identifiká pa su ròl den e parti di produkshon di un sosiedat).

Un boka yen, ku tambe por ser poné di un otro manera: A bin resultá ku nos sistema soshal, nos sistema ekonómiko i un demokrasia burgues ku ta lèn demasiado pa plotukrásia no tin un base komun étiko ku ta pone ku serka e poblashon tin un grado di desatisfakshon den e forma ku e ta ser goberná (étika por ser deskribí komo e base moral ku mester tin den tur akshon di e ser humano).

Fayonan grandi den (no) aplikashon di étika, a pone ku, ya pa sentenáres di aña, un mayoria grandi di humanidat no por ser satisfasé den nan nesesidatnan
ekonomiko-soshal básiko.

Falta di bolundat króniko
A bin resultá, ku den práktika, tin un falta di kapasidat króniko pa apliká e teknologia i siensia eksistente avansá, di un manera rashonal, na benefisio di mayoria di humanidat, i e naturalesa ku mester sostené nos.

Algun ehèmpel:

  • Katástrofe i krueldat na Darfur (Sudan) i Somalia na Afrika (hende ta muri tur dia, ya pa años, pero “Nashonnan Uní” no ke tuma medida, pero na Yugoslavia, ku ta hopi mas serka di e paisnan riku di mundu, sí a tuma akshon mas rápido pa fria kos);
  • Hamber na partinan grandi na mundu (tur kos t’ei, pero prioridatnan ta pro élite). Nashonnan Uní ta kalkulá ku bo por eradiká tur hamber na mundu ku 195 bion dòler i hasi manehabel e pió malesanan (manera AIDS i Tuberkulósis i otro enfermedat ku ta biba den awa) ku ta afektá humanidat. E montante aki ta ménos ku gastu di un aña di guera na Irak!!
  • Falta króniko di awa kaminda hende ta biba, ku ta pone ku tur dia ta muri 4 mil mucha pa motibu di awa kontaminá. (Na Kòrsou nos sosiedat “riku” ta permití nos kompania di produkshon, distribushon i kobransa di awa i elektrisidat di registrá, (pero tòg kobrá, esnan ku si ta bon pagadó) un desperdisio di por averahe riba 35% di awa produsí pa ya ku mas di 30 aña);
  • Kapmentu di mondi indeskrimi-nádamente (na Kòrsou só mester mira kon desaroyadónan di proyekto ta masakrando e terenonan bèrdè rondó di saliñanan di JanTiel ku al final lo no tin basta tereno pa 2 konèchi sobrebibí. Ta kap pal’i mangel (mangrove) den Saliña i aki un par di luna na Ref).
  • Peskeria salbahe rònt mundu, afektando e balanse ekológiko di mundu seriamente. Esaki ta sosodiendo den nos awanan tambe. Pa definishon esnan mas afektá pa “desbalansenan den naturalesa” okashoná pa “progreso” ta esnan mas suak riba planeta Tera;


Tur dia tin mas evidensia ku ta e sistema plutokrátiko dominante di nos sosiedat global ta e opstákulo mas grandi pa konstruí un mihó mundu.

Ta ken su falta?

E reakshon inisial di siudadania ta di duna tur kulpa na Estado, Gobièrnu. No nos, pero otronan tin falta. Na snèk i “talkshow” ta ripitiendo esaki ya pa 20 aña kaba!

Último tempu nos gusta papia di soli-daridat i zuai nos bandera i pretendé ku nos ta solidario, pero e bèrdat ta, ku loke ta interesá nos: ta garantisá nós rikesa, i di nos famia. Nos no ke paga belasting manera mester ta; sin embargo nos ta eksihí ku Estado mester hasi tur kos pa nos.

E konekshon entre pasado, presente i futuro

E introdukshon largu aki ta nesesario pasobra ta kontra e “background” aki so por splika e nesesidat urgente di “Diálogo Polítiko” berdadero den e sosiedat demo-krátiko aktual ku nos ta bibando aden.

Polítika meskos ku kualke otro fenómeno humano di awendia por ser kaptá solamente, si bo ta komprondé e evolu-shon di e loke ku bo ke studia (evolushon ta entre otro: e konhunto di kambio den kustumber, balor i lei di un sosiedat).

Presente, ta resultado di trabou di generashonnan di pasado, i ta e base di nos bida den futuro.

Tambe no mester lubidá ku, téknika, polítika, lei, moral, siensia, ekonomia i arte ku nos ta praktiká ta relashoná fuertemente ku evolushon di nos historia (riba e isla i den Reino).

Pa e motibu aki, serka kada etapa di e evolushon di e ser humano ta korespondé un sierto sistema di organisá tantu nos ekonomia komo nos fibra soshal.

Den 2008 skarsedat ta parse di a bira, mas i mas, é “tema di dia” pa nos ku ta biba den oksidente. Den gran parti di mundu skarsedat semper tabata e tema di dia, den forma di pobresa.

Un tipo di tópiko asina den un pais demokrátiko mester ser tratá den arena polítiko. Preferibel via diálogo.

Diálogo Polítiko

E palabra ‘diálogo’ ta bin di e idioma Griego, i ta konsistí di dos parti “dia” i “logos”. Den e konteksto aki “logos” kier mèn: “nifikashon di palabra” i “dia” kier mèn: “atraves di”. Pues ‘diálogo’ kier mèn: komprendementu atraves (nifikashon) di palabra.

Bisá di otro manera: diálogo ta buska e bèrdat atraves di interkambio di palabra.

Filosofia klásiko ya tin siglos ta splika ku tin bèrdatnan ta eksistí ku solamente por ser diskubrí dor di komprendementu di nifikashon korekto i kompleto di palabra atraves di interkambio.

Kondishon pa diálogo

Pa por kana riba e kaminda trabahoso aki, kaminda via opinionnan parsial tin di yega na un bèrdat komun, mester eksistí un sèt di kondishon.

Dos di nan ta básiko:

  • Rekonosé e otro (tur partisipante ta digno di t’ei) i
  • Tur banda mester tin e disposishon di kier skucha i siña.


Violensia di kualke di e dos rekisitonan, den forma di eksklushon òf ninga di tende, kier men morto di e diálogo.

Den kaso di eksklushon (entre otro, ninga di reuní) en realidat ni sikiera a alkansá e komienso di un diálogo.

Ora ninga di tende, e diálogo a kuminsá pero e ta kaba den frustrashon. Den ámbos kaso e partisipantenan no a trata otro komo hende pero komo algu inferior.

E ser humano ta digno di ta, i p’esei e ta un fin riba su mes, independiente di rasa, religion, òf kon e ta pensa. Kualke sea su rasa, su religion òf su ideanan polítiko, e mero echo di ta humano ta pone ku e ta meresé rèspèt (i pa e mero echo ei e tin derechonan).

For djei nos ta yega outomátikamente na e segundo kondishon ku ta rekonosementu i outo-konosementu (e ta dos kara di e mesun medaya).

Di un forma ekstremo bo por bisa ku pa diálogá mester tin un “esfuerso” di outo-negashon di bo opinion parsial i un “esfuerso” di laga e realidat di e otro bria.Ta solamente dor di un “esfuerso” di outo-negashon, ta posibel rekonosé e dignidat di e otro, pa asina hasi posibel un balor agregá di e otro na mí idea.

Disposishon pa siña

Ta p’esei e disposishon di siña ta impliká:

  • eksperenshá unu su limitashonnan propio i
  • apresiá diversidat (diferensia) komo un posibilidat di kresementu personal.


Demokrasia komo forma di goberná, si e ke pretendé di ta é alternativa riba “imposishon di e poderoso” riba un sosiedat, mester di diálogo, manera deskribí ariba. Sin diálogo ta kai bèk den violensia.

Un sosiedat mester tin diálogo institushonalisá, kaminda resultado di urna ta solamente un “punto di salida”.

Un demokrasia sin humildat kolektivo i personal di gobernantenan (tantu den gobièrnu komo den oposishon) i esnan ku ta ser goberná, ta frustra hinter e idea di gobernashon demokrátiko.

Falta di humildat i diálogo den polítika ta pone ku hinter e “show” ta para bira un “kinderuurtje” bashí, sin kontenido kaminda tras di kada aktuashon “formalmente demokrátiko” ta skonde gestionnan bergonsoso.

Un diálogo Polítiko ku no ta buska bèrdat, sino viktoria ta “deep down” un kontradikshon den su mes, i ta un empobresimentu di bo propio ideanan komo polítiko i, a lo largo, stagnashon òf atraso di hinter bo sosiedat.