IGUAL TA IGUAL, ÒF NÒ??: Un opinion di Kòrsou



Gobièrnu no ta un poder riba sosiedat, pero un órgano di sosiedat.
Ora nos pone esaki huntu ku e deseo di e pueblo Boneriano di ke integrá den Hulanda na Dez­èmber 2008, ta difísil di komprondé pakiko Hulanda ta hasi difísil pa rekonosé ku tur Hulandes tin e mesun derechonan básiko ku na Hulanda. ‘Tur Hulandes’ lo bai inkluí e poblashon di e 3 eks-kolonianan: Boneiru, Eustatius i Saba, (‘BES’) ku a ekspresá nan deseo estatal via di un referèndem rekonosé pa tur partner den Reino.

Artíkulo 1 di Grondwet

Artikulo 1 di Konstitushon Hulandes (= Grondwet) ta bisa:

‘Tur ku ta na Hulanda (...in Neder-land bevinden…), lo ser tratá igual
den sirkunstansianan igual.
Diskriminashon a base di religion, konvikshon filosófiko, afinashon polítiko, rasa, sekso òf kualke otro motibu no ta permití’.

E importansia ku Hulanda ta duna na no-diskriminashon ta ser aksentuá den e echo ku esnan ku a traha e lei fundamental aki (Grondwet Hulandes) a disidí di habri (!)
e konstitushon ku un artíkulo netamente kontra diskriminashon. Artíkulo un (1) di Konstitushon Hulandes (= Grondwet) ta indiká ku tur hende na Hulanda ta meskos i ku p’esei diskriminashon ta prohibí.

Hulanda ta leu for di nos ...
Pa e islanan BES ta hopi importante ku Hulanda ta rekonosé ku artíkulo un (1) di Konstitushon Hulandes (Grondwet) ta konta pa e islanan sin reserva algun.

E rekonosementu di artíkulo un (1) pa e islanan BES ta forma e base pa bo por kai bèk riba dje, si bin resultá ku un Lei no-diskriminatorio ta demasiado rígido, ku por ehèmpel e islanan por kai manera Hulandesnan ta bisa “tussen de wal en het schip” i e islanan chikí por ser perhudiká pa un lei ku pa mayoria di Hulandes ta bon, pero pa e poblashon di e islanan den Karibe por tin efektonan no deseá pa motibu di e situashon spesífiko di e isla, míles di kilometer for di e otro 16.5 mion Hulandesnan na Europa.

Lei Hulandes na diferente kaminda ta hasi diferensia den tipo di diskriminashon. Lei konosé diferensiashon (diskriminashon) direkto i diferensiashon indirekto. Si un instituto òf hende ta diskriminá/diferensiá a base di e formanan menshoná eksplísitamente den Grondwet, esaki ta prohibí sin mas, eksepto si den un lei ‘spesífikamente’ ta hasi un eksepshon. Si tin un hustifikashon ophetivo ku ta duna un pakiko di hopi peso, ta posibel pa diferenshá.

Mester por diferenshá

E rekonosementu básiko, na promé lugá, di no-diskriminashon ora e 3 islanan bira parti integral di Hulanda ta esensial. Pero na e otro un banda mester rekonosé ku bou di sirkunstansianan spesífiko mester por permití diferensianan, pasobra
sirkunstansianan den e teritorio Hulandes-Karibense en komparashon ku sirkun-stansianan na Hulanda Kontinental por pone ku “gelijke monnikken, gelijke
kappen” por ta devastador pa e islanan chikí, òf por ta inhustu pa ku munisipionan (= ‘gemeenten’) Hulandes, òf asta pa ku Hulandesnan bibá na Hulanda mes.

Den e situashon nobo despues di Dezèmber 2008 mester rekonosé, sin reserva, ku promé semper ta konta: Artíkulo un (1) di Konstitushon Hulandes tantu pa e islanan BES komo pa Hulanda. I despues ta bai papia unda e rekonosementu ‘één òp één’ aki por perhudiká e islanan Karibense (òf Hulanda) desproporshonalmente i via
di diferensiashon indirekto suavisá òf eliminá efektonan negativo di sierto sirkunstansianan spesífiko kaminda e punto di prinsipio di “gelijke monnikken, gelijke kappen’ por hinka e islanan chikí den desbentaha desproporshonalmente grandi, òf ku no ta hustifikabel pa ku públiko òf ‘gemeenten’ Hulandes.